Okluzja

Znaczenie różnicy pomiędzy klasycznym i współczesnym podejściem do tematu leczenia ortodontycznego (rozróżnienie pomiędzy zgryzem i okluzją) znajdziecie Państwo w zakładce „Ortodoncja”. Znajdują się tam również pomocne wskazówki dotyczące rozmieszczenia informacji dotyczących ortodoncji na naszej stronie internetowej.

Dla podkreślenia różnicy między układem statycznym (zgryz) a dynamicznym (okluzja) przypomnę, że ogromne znaczenie dla końcowego sukcesu ma uwzględnienie w diagnostyce i leczeniu ortodontycznym funkcji stawów skroniowo-żuchwowych oraz mięśni narządu żucia.

Ze względu na to, że temat okluzji jest stosunkowo nowy (również wśród stomatologów) chciałbym przekazać Państwu podstawowe informacje na ten temat, abyście sami mogli ocenić czy wskazana jest w Państwa przypadku konsultacja okluzyjna. Możliwe, że dotyczą Was problemy, których rozwiązania nikt do tej pory nie potrafił znaleźć, a których źródła należy poszukać w zaburzeniu okluzji.

Jeśli dotyczą Państwa niektóre z poniższych problemów:

• ból, dolegliwości, trzaski, dyskomfort w okolicy stawów skroniowo żuchwowych, samoistny lub podczas żucia,
• kłopot z szerokim otwarciem ust (norma biologiczna mówi, że każdy powinien być w stanie otworzyć usta na szerokość trzech palców wskazującego, środkowego i serdecznego ustawionych w pionie)
• dłuższe żucie lub gryzienie twardych pokarmów sprawia dolegliwości w stawie skroniowo żuchwowym lub ból mięśni
• częste i uporczywe bóle głowy
• dolegliwości bólowe lub napięcie szyi, karku lub pleców
• szumy, dzwonienia w uszach, okresy osłabienia lub utraty słuchu
• problemy ze snem, koncentracją uwagi oraz pamięcią
• chrapanie mogące występować z bezdechem sennym (uznawanym za stan zagrożenia życia),

a dodatkowo stwierdzicie u siebie (lub zrobi to Państwa stomatolog) następujące objawy:

• starcie zębów przednich lub bocznych
• przemieszczenia lub przechylenia zębów (również w okolicach występujących braków zębowych)
• rozchwianie zębów i obnażenia korzeni (szczególnie bez stany zapalnego dziąseł)
• bolesność przy nagryzaniu szczególnie bez objawów próchnicy czy dużych wypełnień w zębach

to proszę uważnie przeczytać dalsze informacje i rozważyć konsultację okluzyjną.

Należy podkreślić, że wymienione objawy ogólne mogą również towarzyszyć innym problemom zdrowotnym i może być konieczna konsultacja u innych specjalistów takich jak: laryngolog (zaburzenia słuchu lub oddychania), rehabilitant, fizjoterapeuta (zaburzenia postawy i bóle napięciowe mięśni), neurolog (bóle głowy), psychiatra lub psychoterapeuta (szczególnie w okresach działania stresu przewlekłego – czynnik psychosomatyczny), logopeda (problemy z artykulacją) oraz stomatolog (ból zęba lub problemy z przyzębiem).

Najważniejsze znaczenia dla naszego organizmu ma jego prawidłowe funkcjonowanie. Bardzo ścisła jest korelacja między funkcją i budową (morfologią) narządów i tkanek. Staw skroniowo żuchwowy związany jest z ważnymi funkcjami, takimi jak przyjmowanie pokarmów (gryzienie, żucie, połykanie) oraz mowa (artykulacja, komunikacja) oraz zarządzanie stresem (odreagowywanie napięcia emocjonalnego, „zaciskanie zębów”). Niektórzy specjaliści uważają więc, że jest to najważniejszy staw w całym organizmie ponieważ całkowite jego unieruchomienie w zasadzie uniemożliwia życie.

Jest to również jedyny w naszym ciele staw dwupiętrowy ponieważ pomiędzy tworzącymi go kośćmi znajduje się włóknisty krążek stawowy dzielący go na piętro dolne (ruch obrotowy) I piętro górne (ruch wysuwania). Krążek stawowy jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania stawu (żucie, mowa) i ochrony powierzchni kości (bardzo duże siły mięśniowe). Jego przemieszczenie lub uszkodzenie może doprowadzić do trwałego i najczęściej nieodwracalnego uszkodzenia kłykcia żuchwy. Na potwierdzenie wpływu czynności (funkcji) na budowę (morfologię) wskazuje fakt, że człowiek rodząc się nie ma krążka stawowego. Tworzy się on z ścięgna mięśnia skrzydłowego bocznego górnego w związku z rozwojem żucia i artykulacji. Na powstawanie zaburzeń okluzyjnych związanych z budową i funkcją narządu żucia mają wpływ zarówno czynniki genetyczne jak i środowiskowe (związane z wpływem różnych elementów na rozwój organizmu).

Do czynników wpływających na rozwój narządu żucia (lub modyfikujących jego budowę) zalicza się: sposób karmienia w okresie niemowlęcym, sposób układania głowy podczas snu u dzieci (wysokość poduszki), wprowadzanie pokarmów stałych (unikanie twardego pożywienia), dbanie o higienę jamy ustnej (zapobieganie próchnicy i chorobom dziąseł), parafunkcje (ssanie kciuka, wciąganie lub przygryzanie wargi, oddychanie przez usta, spanie z otwartymi ustami, nagryzanie przedmiotów np. kredki, długopisy, obgryzanie paznokci, przewlekłe żucie gumy do żucia), nieprawidłowa pozycja podczas pracy, brak aktywności fizycznej, zaburzona proporcja czasu pracy, snu i odpoczynku, niezdrowy styl życia (dieta, nałogi i rozwijający się w konsekwencji zespół metaboliczny X), nie leczona wada zgryzu.

W wyniku rozwoju problemu okluzyjnego często dochodzi do zwężenia dróg oddechowych (cofnięta żuchwa lub zgryz głęboki zmniejsza przestrzeń dla języka, który cofając się zwęża przekrój dróg oddechowych) co zmniejsza dotlenienie organizmu (może temu towarzyszyć chrapanie i bezdech senny). Taka sytuacja aktywuje układ współczulny i zwiększa wydzielanie adrenaliny w celu pobudzenia układu mięśniowego i przyspieszenia oddechu. Niestety pobudzane są również inne grupy mięśniowe między innymi mięśnie żujące. Doprowadza to to nocnego zaciskania zębów (bruksizm centryczny) lub zgrzytania (bruksizm ekscentryczny). Skutkiem tego mogą być starcie zębów, obnażenie korzeni, przerost kości przy korzeniach zębów (egzostozy), bóle napięciowe mięśni i ich przerost, uszkodzenie stawów skroniowo żuchwowych i ograniczenie ruchu oraz pozostałe objawy (wymienione na początku tej zakładki), to z kolei nasila problem okluzyjny (mechanizm „błędnego koła”).

Ze względu na szerokie powiązania pomiędzy zaburzeniem okluzji a funkcjonowaniem całego organizmu niektórzy lekarze uznają ortodoncję jako dziedzinę medycyny a nie tylko stomatologii. W związku z tym bardzo ważne jest podejście holistyczne (które stosujemy w naszym gabinecie) i jak najbardziej uzasadnione jest uwzględnienie w diagnostyce i leczeniu warunków życia i pracy pacjenta, form wypoczynku, aktywności fizycznej, występowania nałogów (żucie gumy, palenie papierosów) oraz prawidłowej diety jak również wpływu stresu przewlekłego.

Reasumując należy podkreślić, że powodem bezpośrednim zaburzeń okluzji jest nieprawidłowe (nadmierne, niesymetryczne) działanie własnych mięśni żujących ze względu na kierunek ich działania (do góry i do tyłu). Czynnikami, które ułatwiają powstanie zaburzenia okluzji są: wada zgryzu, parafunkcje (patrz wyżej), braki zębowe lub starcia zębów (podobnie jak bieżnik opony, który chroni przed poślizgiem tak prawidłowy kontakt dopasowanych zębów górnych i dolnych zapobiega dotylnemu ruchowi żuchwy spowodowanemu przez mięśnie żwacze i skroniowe). Jako ciekawostkę można podać fakt, że zwierzęta nie mają problemów ze stawami skroniowo żuchwowymi. Chroni je przed tym zgryz nożycowy na kłach. W wyniku rozwoju mowy u człowieka zgryz nożycowy zaniknął.

Rozwój badań okluzji doprowadził między innymi do powstania różnorodnych technik określania prawidłowego układu w stawie skroniowo żuchwowym (relacji między szczęką i żuchwą) (rękoczyn Dawsona, deprogramator Coisa i wiele innych). Różnorodność technik świadczy o braku jednoznacznych zalet którejkolwiek z nich. W ortodoncji najbardziej przekonująca ze względu na nadrzędne znaczenie prawidłowej funkcji wydaje się technika równowagi czynnościowej biorąca pod uwagę nie tylko relację między kośćmi a krążkiem stawowym ale także pracę mięśni (aspekt fizjoterapeutyczny). Procedura stosowana w naszym gabinecie obejmuje ustalenie prawidłowej relacji w stawie po rozluźnieniu mięśni (deprogramator Aqualizer oraz zabiegi fizjoterapeutyczne). W celu leczenia zaburzeń okluzyjnych konstruowany jest specjalny rodzaj szyny okluzyjnej (w układzie równowagi czynnościwej), który umożliwia również prowadzenie leczenia aparatami stałymi. Szynoterapia powoduje wyleczenie zaburzenia okluzji. W celu uzyskania trwałego efektu należy za pomocą leczenia ortodontycznego lub/i protetycznego tak zmienić układ zębów, aby uzyskany za pomocą szyny stan równowagi został zachowany już na własnych zębach pacjenta. W tym celu współpracujemy z wieloma doświadczonymi specjalistami z różnych dziedzin stomatologii (zakładka „Współpraca ze specjalistami”).

W celu uzyskania większej ilości informacji zachęcam do zapoznania się z innymi zakładkami na stronie naszego gabinetu.